Dîroka Gûnd

Ev Ğûnd kengî û ji aliyê keva hata avakirin?

Gundê Denwanê jî yek ji wan gûnden Êzîdiya li herema Torê di navçeya Merdînê li qeza Midyadê ya. (Beşek ji xerîta Torê)

Denwan ku ji aliyê kesnava binavê Derwan te bi navkirin heta dawîya sedsala 19. ziving bû. Heft çikefte we mezin û çend din ye biçuk û xweş hebun. Ji ber ku ew nezîkî çîya bu û cînaren we bi piranî Asurî anjî Mesîhî (binavê Fileh jî ten bi navkirin) bun û çikefte we gelekî ji xwedîkirina sewalara xweşbun. Beguman ya herî gerîng ewbû ku denwan nezîkî gund bû. Nahbera we û kefnasê 3 Km. Lewma ew ji alîyê malbaten Êzîdîye ku malê wan li Kefnasê bun dihat bi karanîn û wan sewale xwe le bi cih dikirin.

Di dawîya sedsala 19. da heft malê Ezidîye ku ji aşîra Alîreşana (Halîreşana) bun cara yekemîn lê runiştin û hewldan ku denwanê ji xwera bikin Gund. Berîya hingî malen wan li gelek deveran li gundê derdora wan belabun. Hinek ji wan li Kefnasê diman û hin ji wan wek Koçera mal û sewalen xwe li gund yanjî li zivingê torê û qeleç digerandin. Li kude av bi deste wan biketa ew li wir diman.

Di destpêka sedsala 20 da Denwan wek gûnd li ser navê Xelîlê Mîşkik û Telîyê Qemer hat tapo kirin û ev herdo malbat li gorî qanunê bûn xwediye vî Gûndî. Ev yek heta niha jî berdewama. Ji wê demê û pêda denwan bû Gûndekî ku bê nahber Ava.

Serpehatî: 

Gûndê  denwanê jî wek gûndê din e Êzîdiya herdem beramberî sordestî û erîşen cîrane xwe ye Misilman û Axayen ru be ru diman.

Ez xwazim çend nimuna binim ziman ta xwendekaren wê malperê jî hinekî ji dîroka ÊZÎDIYAN agahdar bibin. 

Gûndê denwanê 3 caran ji aliyen Komê axan hat talankirin.

Hacî kûrê Xelîlê Mişkik î li derdora Heful li ber pezê xwe û bavê xwebu.

Erîşa Alîkê bete girt ser wî û ew giredan û pezê wî bi carekê dan ber xwe û talan kirin.

Hawara Êzîdiyan kefnasî û Denwanî ketin pey wan û li nahbera hersê gûndê fileha Arbuyê, Xerabê alê û hibabê da gihan wan û ew bi sîleha li ber hevdû runiştin. Di dawîya şerda 2 pîrekê kefnasî ku navê wan Hacir û Zero bun hati kuştin. Di zilamê kefnasî ku navê wan Acacê Miradê û Baro bun hatin birîndarkirin.Ji gotina yekî din î Êzîdî ji gûndê Efşe jî (navê wî Alikê Cirê bû) ku havalê Alîkê betê bu hat kuştin.

Pez jî wan ji diza nehat sitandin û ji kîsî xwedîye xwe çû. 

Carek din Koma Helikê Betê hat ser Şivanê denwanê ku li nahbera Denwanê û Xerabê Kefrê pezê xwe ji Çala avdidan.

Di encameda Sahdunê kûrê Hiseynê Safê kûştin û laşê wî avêtin Çalekê ji wan. Heft Kerîyê pezê denwanîya ji Şivana bi zorê standin û birin li Gûndê Xerabê Kefrê kirin Dêr Seytkê.

Carikdin Kefnasî hatin bi hawara Denwaniya va û li dora Gûndê Xerabê Kefrê girtin. Alîkê Betê Qasirek şand ta ew qewetê ji gûndê misilmana Dalînê ji wanra bîne. Hawara Êzîdiya qasir kuştin û nehiştin ew bigihe Dalînê. Alîkê Betê fehm kir kû ew vê neqlê bê bela ji destê Êzîdiya xelas nabê. Lewma wî bext da wan û got heger hun dora min berdin ezê pezê we carek din bidim we. Dijî porotestokirina e wek rahmetê Semawîye Helîk Êzîdiya xwe ji dora gûnd dan alîkî û reya revandinê dan wî. Ew wek roviye ku ji xefkê derkevê revî û li zoza û bextê xwejî qulûft û pezê wan neda wan. Bitenê sewalê mala Helîkê Silo ji destê dijmina filitî. Ewjî li gotina pîrekek fileh devê hewşa xwe vekir bi hevîya ku çend serî sewal bikevin hindirwe wê ta ew karibê bidê xwediyê wan, ji îdara xwedê bey ku diz bibînin sewalê mala Helîkê silo bi carekê ket hewşa dervekî û ji xwediye xwer xelas bu.

Pez û dewarê Heft mala di destê dizada ma û ji kisî xwediyen xwe çûn. 

Ev kes ji denwanê ji aliyê dijminava hatin qetilkirin.

Wek min li bahnî jî bahskir, Sahdûnê kûrê hiseynê mala Safê li ber Sewalê xwe û bavê xwebû û ew ji aliyê koma Helîkê Bete va hat kûştin. 

·        Serhê û Xelef di bihevçunekeda ji aliyê yekî Barmusî (Misilman) va hat kûştin.

·        Şiwêşê mala Qûbet ji aliyê yekî fileh va li cem Der Melkê hat kûştin.

·        Silemanê kurê Osmên ji aliyê Hisker va (Leşkerê tirko) li cem Gûrdika Merqiz kûştin.

·      Xelîlê Qûbêt û Siloyê Xelef ji aliye kesen ku hejî nayen naskirin, di 09.12.1989 da di derdora evarîda bi çekên otemetik erîş kişandin ser gûnd û herdo zilamê be sûç û be çek qetil kirin. Xelîl nezî 70 salî hemir kiribû û li ser çema di meşiya.

·        Cemîlê kûrê Şiweş ji alîyê kesekî ku hejî nayê naskirin di reya Almanya da hat kûştin.

·        Felîtê Hevdî ji aliyê PKK va hat kûştin.

·        Usivê Hezîz ji aliyê hekumeta Tirkova hat girtin û piştî 15 rojan laşê wî li pexê rêya ber Efşa ditax (Omerlî) avetî dîn.

Mixabin heta niha 3 kesa jî di bihefçûna nahbera Gûndiyanda jiyana xwe ji dest dana.

·        Mişkikê Xelîl di bihevçunekê ji aliyê Binoyê osmen va bi kevirekî ji serê xwe birîndar bu û jiyana xwe ji dest da.

·        Mihê îskên ji aliye Mihê Binoyê Osmen di bihevçunek dinda ji sere xwe birîndar bu û wîjî jiyana xwe ji dest da.

·        Necîmê kûrê Binoyê Osmen ji aliyê xizmê Mihê Îskên va hat kûştin.     

Heta niha 3 Xortê ku tevlî Gerîlayê PKK bubun hatina Kûştin.

Navê wan: Nezîrê lawê Usiv (bavê 2 keça bû). Ew li Suriyê tevlî havalen xwebû û ew bi xayîntî ji aliyê Havalan va hat qetilkirin. 

Rastem ê lawê Bişêr ji Gûnd tevlî Gerîla bû û ew jî di şerê qirêj di nahbera komê Kurdê PKK û yen PDK da hat qetilkirin.

Hadî ê lawê Dêwid ji Almanya tevlî Gerîla bû û ewjî wek Restem ji aliyê Kurden PDK ê va hat qetilkirin.

© Ferhun Kurt